مشارکت عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان در کشف سیاهچاله منفرد در کهکشان راه شیری
اخیرأ خبرهای داغی در زمینه اخترفیزیک و کیهان‌شناسی شنیده‌ایم. برای مثال کشف امواج گرانشی و یا تصویری که از سیاه‌چاله‌ی مرکز کهکشان M87 با رصدهای رادیویی گرفته شد (شکل زیر). ولی این‌بار خبر داغ مربوط به کشف یک سیاه‌چاله‌ی تنها در دیسک کهکشان ما به کمک ریزهمگرایی گرانشی و اخترسنجی است: سیاهچاله‌ای با جرم 7 برابر جرم خورشید که در فاصله 5 هزار سال نوری از ما قرار دارد.
شکل سمت راست: امواج گرانشی ناشی از ادغام دو ستاره نوترونی، شکل سمت چپ: تصویر سیاهچاله مرکز کهکشان M87
ریزهمگرایی گرانشی یک روش یکتا در آشکارسازی این اجرام تاریک و ایزوله، بر مبنای اثر گرانشی این اجرام بر روی نور ستاره‌های پس‌زمینه، است. اثر گرانشی منجر به تقویت نور ستاره‌های پس‌زمینه می‌شود، که به ریزهمگرایی گرانشی مشهور است (شکل زیر). این سیاهچاله نیز منجر به رویداد ریزهمگرایی گرانشی OGLE-2011-BLG-0462 با زمان مقیاس 270 روز شده است.
شکل سمت راست: تصویر یک سیاهچاله ی کم جرم، شکل سمت چپ: منحنی نوری رویداد OGLE-2012-BLG-0462
نکته قابل تأمل در مورد این سیاهچاله این است که سرعت آن (تصویر شده در صفحه آسمان) حدود 45 کیلومتر برثانیه است، که نشان‌دهنده ضربه‌ی پس‌زنی ستاره‌ی سنگین اوّلیه در حال انفجار (که منجر به سیاهچاله شده) است.
مسئول این پروژه بین‌المللی پروفسور ساهو از مؤسسه‌ی علوم تلسکوپ فضایی (Stsci) است. البته تلسکوپ‌های زیادی در سراسر دنیا و از جمله تلسکوپ فضایی هابل این رویداد را رصد کرده‌اند. این رصدها در مدت 6 سال به صورت پیوسته انجام شده است. یکی از این تلسکوپ‌ها تلسکوپ 1.5 متری دانمارک است که به واسطه‌ی قرار گرفتن در یکی از بهترین نقاط دنیا از نظر شرایط رصدی (رصدخانه لاسیلای شیلی) بیش از 900 تصویر با قدرت تفکیک بسیار عالی از این رویداد ثبت کرده است. برنامه‌های رصدی این تلسکوپ توسط گروه بین‌المللی مایندستپ انجام می‌شود. شایان ذکر است که دکتر سجادیان از دانشکده فیزیک، دانشگاه صنعتی اصفهان نیز عضو فعاّل این گروه هستند و به همین دلیل در این پروژه سهیم بوده‌اند. ایشان داده‌کاهی مربوط به داده‌های گرفته شده توسط تلسکوپ دانمارک از این رویداد را انجام داده‌اند.
شکل تلسکوپ 1.5 متری دانمارک را نشان می دهد.
این موفقیّت علمی بزرگ را به جامعه علمی دانشکده فیزیک و دانشگاه صنعتی اصفهان تبریک می‌گوییم و موفقیت های بیشتر و بهتر اعضای دانشکده را آرزومندیم.
منابع:
لینک مستقیم به مقاله:
https://arxiv.org/pdf/2201.13296.pdf
خبر سایت ساینس:
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا):
